Một cách phổ biến, chúng ta thường gộp chung kiến trúc xây dựng, trang trí theo phong cách Đông Dương và kiến trúc được xây dựng tại bán đảo Đông Dương (bao gồm Việt Nam, Lào và Campuchia). Đây là hai khái niệm tuy riêng biệt nhưng bao hàm nhau tùy theo ngữ cảnh. Kiến trúc được xây dựng tại Đông Dương bao hàm một tập hợp rộng các công trình thuộc nhiều phong cách được xây dựng trải dài theo thời gian, từ khi người Pháp có mặt đến khi họ rời khỏi khu vực Đông Dương. Còn phong cách Đông Dương chỉ một tập hợp nhỏ hơn với những chủ ý và đặc điểm riêng biệt, song cũng kế thừa nhiều đặc điểm kỹ thuật của kiến trúc xây dựng ở Đông Dương.
Phong cách kiến trúc Đông Dương là một phong cách kiến trúc kết hợp độc đáo giữa phương Đông và phương Tây, được giới nghiên cứu coi là phong cách kiến trúc thành công nhất ở Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc.
Tọa lạc tại số 1 Phạm Ngũ Lão, Hà Nội, tòa nhà Bảo tàng Louis Finot của Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam) được coi là một trong những công trình tiêu biểu cho phong cách kiến trúc Đông Dương ở Việt Nam thời thuộc địa.
Đây là một phong cách kiến trúc kết hợp độc đáo giữa phương Đông và phương Tây do các kiến trúc sư người Pháp và sau đó là người Việt định hình từ thập niên 1920.
Kiến trúc theo phong cách Đông Dương là những công trình có cấu trúc mặt bằng, hình khối hoàn toàn theo kiểu Pháp thịnh hành lúc bấy giờ, nhưng đã có sự tìm tòi, biến đổi về mặt không gian và cấu tạo kiến trúc.
Các kiến trúc sư theo phong cách này thường sử dụng những hình thức và chi tiết kiến trúc truyền thống Việt Nam trong việc tạo nên các bộ mái, ô văng che cửa, cùng các họa tiết trang trí khác.
Nhìn chung đây là phong cách thành công nhất trong việc tạo ra những công trình kiến trúc đẹp, hiện đại, phù hợp với khí hậu, cảnh quan và văn hóa truyền thống bản địa thời kỳ Pháp thuộc.
Tại tòa nhà Bảo tàng Louis Finot, dấu ấn của kiến trúc phương Tây dễ nhận ra qua những khối nhà lớn có hai tầng, kết nối với nhau thành một chỉnh thể bề thế.
Trong khi đó, dấu ấn phương Đông được thể hiện qua từng chi tiết kiến trúc nhỏ như các họa tiết trang trí mái, cửa sổ, ban công…
Đặc biệt, dạng hình học bát giác được sử dụng rất phổ biến.
Đây là hình tượng gắn liền với khái niệm Bát quái trong văn hóa Đông Á.
Dấu ấn phương Đông này thể hiện rõ nét nhất trong sảnh chính của tòa nhà.
Đây là một khoảng không gian hình bát giác được định hình bằng các hàng trụ cột.
Sau nhiều thăng trầm của lịch sử, tòa nhà của Bảo tàng Lịch sử Quốc gia vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn và là một điểm đến thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước ở Hà Nội.
Trong thế kỷ 19-20 một phong trào kiến trúc giao thoa giữa Pháp – Việt đã dần được hình thành và phát triển, tên của nó trở thành tên của một vùng đất của kỷ niệm và của một thời đại, nền nghệ thuật, Đông Dương.
Viện Viễn Đông Bác Cổ (EFEO – École française d’Extrême-Orient) là một tổ chức nghiên cứu hàng đầu về khảo cổ học, văn hóa, ngôn ngữ và lịch sử ở khu vực Đông Á, Đông Nam Á, và Nam Á.
Thành lập vào năm 1900 tại Hà Nội dưới thời Pháp thuộc, EFEO ban đầu tập trung vào việc nghiên cứu và bảo tồn các di sản văn hóa tại Đông Dương, đặc biệt là Việt Nam, Campuchia, và Lào.
– Thành lập: Viện được thành lập bởi chính phủ Pháp với mục tiêu nghiên cứu các nền văn hóa ở Đông Dương. Tên gọi “Viễn Đông Bác Cổ” thể hiện rõ nhiệm vụ nghiên cứu văn hóa cổ đại của khu vực Viễn Đông. – Hoạt động tại Việt Nam: Tại Việt Nam, EFEO đã tiến hành nhiều công trình nghiên cứu và khai quật các di tích lịch sử quan trọng như khu đền tháp Mỹ Sơn, di tích Huế, và đặc biệt là việc bảo tồn Kinh thành Huế. – Ảnh hưởng toàn cầu: Ngoài Việt Nam, EFEO còn có ảnh hưởng sâu rộng ở các nước khác trong khu vực như Campuchia, nơi họ đóng góp vào việc bảo tồn Angkor Wat.
– Ngôn ngữ và văn học: EFEO nổi tiếng với những nghiên cứu về ngôn ngữ và văn học cổ đại, bao gồm việc phiên dịch và biên soạn các văn bản cổ. – Khảo cổ học: Tổ chức đã tiến hành nhiều cuộc khảo cổ quan trọng tại các di tích lịch sử, giúp bảo tồn và hiểu rõ hơn về các nền văn hóa cổ xưa. – Xuất bản: Viện cũng là nơi xuất bản nhiều công trình nghiên cứu, bao gồm các tập san khoa học và sách chuyên khảo.
EFEO không chỉ có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa Đông Dương mà còn góp phần mở rộng kiến thức toàn cầu về các nền văn hóa ở châu Á. Các nghiên cứu và phát hiện của Viện đã đóng góp to lớn vào việc hiểu biết về lịch sử và văn hóa của khu vực, đồng thời nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản văn hóa.
Ngày nay, EFEO tiếp tục hoạt động với các chi nhánh trên khắp châu Á và vẫn duy trì sự ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực nghiên cứu nhân văn.
